Betalen met bitcoin: de voor- en nadelen van de digitale munt

Waarom zou je in godsnaam met bitcoin betalen? Is het zelfs een goed idee om de digitale munt aan te schaffen? En wat is dat nu precies, een digitale virtuele munt? We ontleden bitcoin en andere cryptocurrency maar focussen ons ook op de achterliggende technologie. De blockchain zelf heeft immers veel meer toepassingen dan een virtuele munt alleen. We spreiden onze analyse van de blockchain en bitcoin over vier artikelen. In dit derde hoofdstuk onderzoeken we de hedendaagse situatie: wie gebruikt bitcoin, en waarom?

“Bitcoin en de blockchain zijn inherent veilig”, Eddy Willems, beveiligingsexpert bij G Data, valt meteen met de deur in huis. “De manier waarop het systeem gebruikt wordt, is dat niet.” Bovendien heeft Willems serieuze bedenkingen bij de motivatie en ambitie van het gros van de huidige bitcoinaficionado’s.

Decentralisatie

Bitcoin is anoniem en virtueel. “Je kan het betaalmedium beschouwen als virtuele cash.” Daarmee bedoelt Willems dat de munt zich leent voor transacties aan de zwarte kant van het economische spectrum. Wie zaakjes wil financieren die niet noodzakelijk onder de loep van de fiscus of een onderzoeksrechter thuishoren, vindt in bitcoin een vriend.

Het grootste voordeel voor de legitieme gebruiker is de onafhankelijkheid, gepaard met de lage transactiekosten. Wie om die redenen zelf wil betalen met bitcoin, hoeft niet te vrezen voor lekken in het achterliggende systeem zelf. De blockchain is effectief waterdicht. Eventuele problemen liggen veeleer bij de implementatie van de munt. Bitcoins moet je, net als cash geld, in een portemonnee bijhouden. Die zogenaamde wallet bestaat in eerste instantie digitaal. In de wallet zitten één of meer privésleutels. Die sleutels zijn gelinkt aan een hoeveelheid bitcoins en staan je toe ze uit te geven. Eén privésleutel is een sequentie van hexadecimale tekens, al kan die ook in andere (kortere) formaten worden neergeschreven. Traditioneel gaat het om een 256 bit-nummer, maar er bestaan variaties met 128 bit- tot 512 bit-nummers. Je kan de sleutel letterlijk als een geldbriefje zien. Wie de sleutel heeft kan het geld dat er aan gekoppeld is probleemloos uitgeven.

Sleutels

Iedere bitcoingebruiker heeft naast een private sleutel ook een publieke sleutel. Die publieke sleutel is gekoppeld aan de privésleutel. Ondertussen raad je het al: het is eenvoudig om een publieke sleutel te berekenen met een private sleutel in je bezit, omgekeerd lukt niet. Om bitcoins van eigenaar te doen wisselen, schrijf je het geld over naar die publieke sleutel, en onderteken je de transactie met je privésleutel. Zo heeft het netwerk genoeg informatie om de transactie te verifiëren en aan de ketting toe te voegen.

Wie gebruik maakt van bitcoin moet zijn privésleutel(s) dus ergens bewaren. Aanvankelijk gebeurde dat vaak in online wallets en daar schuilt een belangrijke kwetsbaarheid. Een hacker die een online wallet-dienst kraakt en met de privésleutels aan de haal gaat, kan daarmee onmiddellijk alle fondsen die er aan verbonden zijn naar zichzelf overmaken. In een mum van tijd is de transactie aan de blockchain toegevoegd en zijn de bitcoins eigendom van de hacker.

Miljoenenroof

Dat probleem is heel reëel, zoals de opeenvolging van pijnlijke diefstallen aantoont. In 2011 werd de MT.Gox-bitcoinbeurs door hackers gekraakt en verdween er ongeveer 8 miljoen euro. Twee jaar later, in 2013, brak een hacker in bij de online wallet-dienst Inputs.io en ging aan de haal met het equivalent van meer dan één miljoen euro. In 2014 werd MT.Gox opnieuw gehackt. Deze keer was de schade echter enorm. Hackers gingen aan de haal met bitcoins ter waarde van bijna 500 miljoen euro en de Japanse dienst ging failliet. De hacks zijn geenszins verleden tijd. Vorige zomer nog moest Bitfinex eraan geloven. Meer dan 60 miljoen euro verdween toen in de zakken van hackers.

“Het is evenmin veilig om je wallet op je computer te plaatsen”, vindt Willems. “Steeds meer malware gaat actief op zoek naar bestanden met privésleutels op geïnfecteerde computers.” Zodra malware aan de haal gaat met de sleutels, is je geld verdwenen. Dat hoeft je echter niet af te schrikken. Er is geen enkele reden om bitcoinsleutels ter waarde van veel geld online of in een programma op je pc te parkeren. De privésleutel geeft je te allen tijde toegang tot je fondsen. Je kan die sleutel gerust afdrukken op papier. “Hoewel het een virtuele munt is, is bitcoin bijzonder tastbaar”, valt Willems op. Vind je een blad papier te archaïsch, dan zijn er digitale alternatieven. “Je kan je geld op een usb-stick bewaren, of de sleutels eventueel in een versleutelde kluis zoals die van Lastpass bewaren.” Dan nog is het gevaar niet geweken. Een gezonde portie computerhygiëne blijft van belang. “Op een bepaald moment zal je de sleutel immers gebruiken. Als er dan malware op je systeem staat, ben je je geld misschien alsnog kwijt.”

Geen paniek

Willems bevestigt echter dat de bitcoingebruiker die de nodige voorzorgsmaatregelen neemt en zijn verstand gebruikt, in principe niet al te veel te vrezen heeft. Er bestaan echter technieken waarmee hackers naar analogie met een man-in-the-middle-aanval geld van een transactie kunnen onderscheppen, maar die risico’s zijn in het dagelijks gebruik niet al te groot. Online lezen we gouden raad voor de bitcoingebruiker: bekijk de wallet als je echte portefeuille; daarin zou je evenmin duizenden euro’s aan cash bewaren.

Criminele pasmunt

Dat dieven op bitcoin azen, mag wel duidelijk zijn. Wanneer ze de munten niet rechtstreeks stelen, proberen ze die te verdienen. Bitcoin is een erg interessant betaalmiddel voor criminelen die geld willen verdienen met malafide praktijken. Willems vat het als volgt samen: “Zonder bitcoin zou er geen ransomware bestaan.” Het doel van ransomware is immers om bestanden van een slachtoffer te versleutelen en ze te gijzelen tegen losgeld. Met een klassieke overschrijving via de bank zou de crimineel in spe in de gevangenis zitten nog voor Swift de transactie goedgekeurd heeft. Met bitcoin kan alles anoniem.

“Dat wil niet zeggen dat bitcoin niet getraceerd kan worden”, waarschuwt Willems. “Je schaft de munten aan door geld via de bank naar je virtuele portefeuille te verplaatsen. Verder houdt de blockchain onherroepelijk bij wie (welke sleutel) wanneer hoeveel overmaakte en naar wie. Bovendien vinden de transacties online plaats, en kunnen experts de herkomst traceren aan de hand van IP-adressen.”

BTM-machine

Misdadigers die het een beetje slim aanpakken, kunnen hun virtuele portefeuille echter laten aandikken zonder dat ze daarmee uit de schaduw moeten komen. De laatste stap van het plan is misschien nog het moeilijkst: op een bepaald moment moet de eigenaar van een succesvolle ransomware-organisatie zijn bitcoins omzetten in gewoon geld, dat hij kan uitgeven zonder te vrezen voor de priemende blik van ’s werelds politiediensten. De oplossing? “Een bitcoin-geldautomaat.” Bitcoins kan je immers afhalen in euro’s (of andere munteenheden) aan anonieme automaten.

Talrijk zijn die dingen niet. Bitaccess heeft een zogenaamde BTM in het Antwerpse, drie in Londen en één in Parijs. In Europa vind je in totaal twaalf van dergelijke machines. Andere aanbieders hebben er ook. Een crimineel die met ransomware geld verdiende, vervolgens met z’n sleutel naar zo’n automaat stapt en de bitcoins omzet in cash, heeft z’n vergaarde fortuin succesvol witgewassen.

Toegegeven, de dienst komt ook van pas voor de gewone gebruiker. Iemand van de andere kant van de wereld kan bijvoorbeeld bitcoins omzetten in de lokale munteenheid van zijn vakantiebestemming zonder de bank tientallen euro’s aan transactiekosten te gunnen.

Geschiedenisboeken

Er zijn dus voordelen, maar voor ons zijn ze kleiner dan voor de crimineel die achter je centjes aast. Bitcoin zelf is een knappe technologie waarvan de blockchain zonder twijfel haar invloed zal hebben op de transactiesystemen en het notariaat van de toekomst. Het is de moeite om in het oog te houden wie de blockchain op welke manier wil implementeren, en wat de voordelen kunnen zijn. De munt zelf lijkt echter niet gemaakt om de eeuwigheid te trotseren. Gezien de mogelijkheden die ze biedt aan criminelen, is dat misschien geen slechte zaak. Blockchain heeft toekomst, bitcoin is rijp voor een mooi en eervol, maar afgerond hoofdstuk in het geschiedenisboek van het internet.